نکات متعددی در زمینه رعایت اخلاق در فرایند تلفیق دارویی وجود دارد. با اینکه بهنظر میرسد که ابعاد مختلف این بحث، به شکل تخصصی هنوز جایی مطرح نشده، فعلا اینجا به ذکر چهار نکته اخلاقی بسنده میکنیم. قطعا موارد دیگری هم وجود دارد که شاید در چارچوبی دیگر و در فضایی دیگر آنها را نیز مورد بررسی قرار دهیم.
حفظ حریم خصوصی و محرمانگی بیمار
اولین لحظهای که لازم است به حریم خصوصی بیمار احترام بگذاریم، زمان ورود به اتاق اوست. طبیعتا نباید سرمان را پایین بیندازیم و وارد اتاق شویم. بیمار باید تصمیم بگیرد که چه زمانی برای ورود به اتاق مناسب است. پس میپرسیم که آماده ورود ما به اتاق هستند یا نه؛ و اینکه الان زمان مناسبی هست یا خیر.
بعضی سوالات که کمی جنبهی خصوصیتر دارند – مانند مصرف مواد مخدر یا الکل – لازم است در فضایی پرسیده شود که موجب جلب توجه افراد دیگر حاضر در اتاق نشود.
در نهایت، اطلاعات دریافتی بیمار لازم است که به شکل محرمانه باقی بماند و اطلاعات خصوصی او را جز به افراد ذیصلاح، به دیگران بازگو نکنیم.
بیطرفی و قضاوت نکردن بیمار
توصیه میشود وقتی بیمار اعلام میکند که شرایط خاصی دارد – مثلا الکل مصرف میکند، به مواد مخدر اعتیاد دارد، ایدز دارد یا هر مشکل دیگری – نباید واکنش ناشایستهای در شما دیده شود. هر واکنش قضاوتآمیز چه به صورت کلامی و چه غیر کلامی (مثلا با اخم یا احساس تحقیر نگاه کردن) از نظر اخلاقی صحیح نیست.
تعارض منافع (منفعت بیمار یا داروساز؟)
سناریوهایی را میتوان تصور کرد که داروساز برای انجام خدمت تلفیق دارویی در موقعیت تعارض منافع (Conflict of Interest) قرار میگیرد. سناریوی زیر میتواند یکی از این موارد باشد:
در بیمارستانهایی که نسبتا شلوغتر است، اگر تنها یک داروساز مشغول به انجام فرایند تلفیق دارویی باشد ممکن است با چند پرونده مواجه شود که یکی از آنها نیاز بیشتری به تلفیق دارویی داشته باشد. یعنی مثلا آن پرونده مربوط به یک بیمار پلیفارماسی باشد که از قبل یک دوجین دارو با دوزهای مختلف دریافت میکرده و طبیعتا فرایند تلفیق دارویی برای او زمانی شاید بین بیست تا سی دقیقه به درازا بینجامد؛ حال اگر داروساز زمان محدودی داشته باشد، باید انتخاب کند که تلفیق دارویی را برای این بیمار انجام دهد، یا در همین زمان مثلا تلفیق دو یا سه بیمار دیگر را که داروهای کمتری دارند ولی مشمول انجام تلفیق دارویی هستند انجام دهد.
این موضوع مخصوصا از این جهت که این فرایند برای داروساز درآمد مالی دارد، قابل تامل است. در واقع، داروساز باید تصمیم بگیرد که در صورت کمبود وقت، این بیمار را – که احتمالا از لحاظ نیاز به انجام فرایند تلفیق دارویی – نسبت به بیماران دیگر اولویت دارد، ویزیت کند و درآمد کمتری پیدا کند، یا دو سه بیمار دیگر را ببیند و درآمدش بیشتر شود ولی ممکن باشد به دلیل محدودیت زمانی دیگر فرصت نکند بیمار نیازمندتر را ببیند.
ضبط صدای داروساز بدون اجازهی او
ممکن است بارها ببینید که بیمار یا همراهان بیمار هنگام شروع توضیحات دارویی، بدون اجازه شما شروع به ضبط صدایتان میکنند یا با دوربین گوشی شروع به فیلمبرداری از توضیحات دارویی شما میکنند.
با اینکه پیشفرض قطعی این است که قصد سوءاستفاده از فایل ضبطشده وجود ندارد، ولی میتواند مصداقی از مباحث اخلاقی باشد و لازم است به آن دقت کرد و آن را جدی گرفت.
ذکر یک اتفاق قدیمی هم چون به این موضوع مرتبط است خالی از لطف نیست:
پس از مرگ مرحوم کیارستمی، پسر ایشان در فضای مجازی از مردم درخواست کردند تا به پویش «صدای پزشکتان را ضبط کنید» بپیوندند. علت این درخواست این بوده که گفتند جراح ایشان حرفهای قبل از عمل را به گردن نگرفتند و بعدا در دادگاه حرفهای دیگری زدند (+).
این موضوع با واکنش گروههای مختلفی از پزشکان و حقوقدانان مواجه شد و ظاهرا این کمپین سرانجام شکست خورد.
ترتیبی که «داروساز بیمارستانی» برای خواندن مطالب سری «تلفیق دارویی» به شما پیشنهاد میدهد:
① نگاهی هلیکوپتری به تلفیق دارویی
③ چند تصور اشتباه درباره تلفیق دارویی
④ سرنوشت داروهای قبلی بیمار در بیمارستان
⑤ منظور از سرویس در پذیرش بیماران بستری چیست؟
⑥ داروهای نیازمند انجام تلفیق دارویی
⑦ لیست داروهای هشدار بالا (High-Alert) در فهرست رسمی داروهای ایران
⑧ بهترین شرح حال دارویی ممکن (BPMH)
⑨ لیست داروهای ممنوعه برای فاویسم
⑪ تداخلات دارویی در تلفیق دارویی و بهترین منابع چک کردن تداخلات
⑫ تفاوت تلفیق دارویی Retroactive و Proactive چیست؟
⑬ انواع مغایرتهای دارویی (Discrepancy)
⑭ مصاحبه با بیمار در تلفیق دارویی | چند نکته کاربردی
⑮ کدام برگه های پرونده بیمار در تلفیق دارویی مهمترند؟
⑯ درباره ستون توضیحات فرم تلفیق دارویی
⑳ بهترین برنامه ممکن برای ترخیص دارویی (BPMDP)
㉑ معنی الکتیو چیست؟ | بیمار الکتیو، عمل الکتیو، بخش الکتیو
㉒ تلفیق دارویی تلفنی | شرایط و چالشها
㉓ تلفیق دارویی در منزل | کاری تقریبا نشدنی مثل MRI در منزل
㉔ واژگان انگلیسی تلفیق دارویی بیمار خارجی
㉕ چند نکته اخلاقی در تلفیق دارویی
㉖ جزء حرفه ای و جزء فنی یعنی چه؟ | نحوه محاسبه ضریب K
㉗ ژورنال های پیشنهادی برای مطالعه داروسازان بیمارستانی
㉘ ز گهواره تا گور امتیاز بازآموزی بجوی | درباره سامانه آموزش مداوم پزشکی