بهترین شرح حال دارویی ممکن (BPMH)

بگذارید همین اول اصل مطلب را بگوییم؛ تلفیق دارویی بدون داشتن بهترین شرح حال دارویی ممکن، ممکن نیست. چیزی که در انگلیسی به آن Best Possible Medication History یا به اختصار، BPMH می‌گویند. داروساز باید تا جایی که ممکن است تلاشش را بکند تا دقیق‌ترین و کامل‌ترین لیست مصرفی داروهای بیمار را استخراج کند. تاکید می‌کنیم، دقیق‌ترین و کامل‌ترین.

طبیعتا برای جمع‌آوری بهترین تاریخچه دارویی ممکن، لازم است از یک سری منابع استفاده کرد. توصیه می‌شود به هیچ عنوان فقط به یک منبع اکتفا نشود.

منابع اخذ BPMH

• بیمار

بیماری که سطح هوشیاری بالا و توانایی مکالمه و اطلاعات دقیق از داروهای مصرفی خود دارد، ایده‌آل‌ترین منبع اخذ بهترین سابقه دارویی ممکن است.

• همراه بیمار

در بعضی موارد صحبت با بیمار شدنی نیست. مثلا سنش خیلی کم یا خیلی بالاست و شرایط صحبت کردن ندارد. یا مثلا اینتوبه شده و نمی‌تواند صحبت کند. گاهی اوقات هم ندانستن زبان مشترک باعث می‌شود نتوانید با او صحبت کنید. در این مواقع، معمولا همراه بیمار – به شرطی که از داروهای مصرفی او مطلع باشد – گزینه مناسبی است.

• کیسه داروهای قبلی بیمار

غیر از بستری‌های اورژانسی، معمولا کسی که از قبل داروهایی مصرف می‌کرده، کیسه داروهای قبلی خود را با خود به بیمارستان می‌آورد. در این صورت البته باید دقت کرد که حتما داروها را با دستورات مصرف‌شان با بیمار یا همراه او دبل‌چک کنید. چون:

• ممکن است که دارویی را در کیسه داروهای بیمار ببینید که قبلا مصرف می‌کرده ولی مدت زیادی است که قطع شده است.
• ممکن است که دارویی را مصرف می‌کرده که الان در کیسه دارویی نیست.
• ممکن است که دارویی را در کیسه دارویی ببینید که بیمار صرفا قوطی آن را نگه داشته و داروهای دیگری را در آن ریخته است.
• ممکن است که دستوری روی یک دارو ببینید ولی بیمار آن را با دستور دیگری مصرف کند.
• لیست داروهای بیمار که به شکل مکتوب آماده کرده‌اند.

در این موارد هم مانند استثنائات مربوط به کیسه داروهای بیمار، باید داروها تک‌تک با بیمار یا همراه بیمار مجددا چک شود.

• نسخه‌های قبلی (نسخ آزاد، نسخ دفترچه یا نسخ الکترونیک)

از بیمار بپرسید که اگر نام داروهای مصرفی را نمی‌دانند، آیا از قبل نسخه‌ای که هنوز در حال مصرف داروهایش باشد دارد؟ در صورت وجود نسخه الکترونیک، آن را در سامانه مربوطه چک کنید.

• پرونده قبلی بیمار در بیمارستان‌های دیگر (در صورت وجود)

در مورد بعضی از بیماران ارجاعی از بیمارستان‌های دیگر – خصوصا اگر به‌دلایلی مانند تصادف یا کهولت سن، شرایط صحبت کردن نداشته باشند – بررسی پرونده بیمارستان قبلی که معمولا موقع ارجاع، تحویل بیمارستان مقصد می‌شود حاوی نکات مهمی در مورد داروهای مصرفی بیمار است.

• هر منبع دیگری که برای تهیه بهترین شرح حال دارویی ممکن کمک‌کننده باشد. از جمله جعبه قرص روزانه یا هفتگی، داروخانه محل، پرستار خانگی، پزشک خانواده، یا هر فرد دیگری که در حال حاضر در بیمارستان نیست ولی ممکن است داروهای بیمار را بهتر از دیگران بشناسد.

آیا از قبل داروی خاصی مصرف می‌کردید؟ و چند سوال بی‌خاصیت دیگر

در مورد مصاحبه با بیمار در تلفیق دارویی، مطلب مهم جداگانه‌ای تدوین خواهد شد. اینجا صرفا در مورد اینکه چه سوالاتی نباید برای گرفتن بهترین شرح حال دارویی ممکن پرسیده شود صحبت می‌کنیم.

بعید است کسی که به هر علتی الان روی تخت بیمارستان دراز کشیده باشد در سطح بالایی از درک، هوشیاری و حافظه باشد. بنابراین پرسیدن سوالاتی کلی مانند «آیا از قبل داروی خاصی مصرف می‌کردید؟»، «بیماری یا مشکل دیگری که برای آن دارو مصرف کنید نداشتید؟» یا «آیا داروهای قبلی شما همان‌هاست که در پرونده نوشته شده؟» معمولا منجر به تهیه لیست دقیق و کاملی از داروهای مصرفی بیمار نمی‌شود. تازه، تعداد زیادی از بیماران داروهای مسکن، ملین، مولتی‌ویتامین، گیاهی، خواب‌آور و بسیاری از داروهای دیگر را جزء دارو به‌حساب نمی‌آورند یا لااقل آن‌قدر مهم نمی‌دانند که به آن‌ها اشاره کنند.

در عوض، بهترین حالت، پرسیدن سوال در مورد داروهای مختلف است. مثلا بپرسیم آیا دارویی برای مشکل تیروئید، فشار خون، قند خون، رقیق‌کننده، ملین، مسکن، قرص خواب، اسپری، قطره و … استفاده نمی‌کردید؟ ( بهتر است این «و غیره» را تا جایی که حوصله بیمار می‌کشد ادامه دهیم.)

برای آشنایی بیشتر با مصاحبه اخذ BPMH می‌توانید به این راهنما به زبان انگلیسی هم نگاهی بیندازید (+). اگر هم – بلا به دور – جزء افرادی هستید که به گرفتن سرتیفیکیت علاقه‌مندند، می‌توانید با پاس کردن یک تست ساده، سرتیفیکیت دوره BPMH را از کمیسیون ایمنی و کیفیت سلامت استرالیا دریافت کنید (+).

چه اطلاعاتی در BPMH ثبت می‌شود؟

• شکل دارویی
• نام ژنریک و اسم تجاری داروها (در صورت اهمیت نام تجاری)
• قدرت دارو
• تواتر (Frequency)
• زمان دریافت آخرین دوز مصرفی
• در بعضی از کشورها طول دوره درمان یا تعداد دوزهای باقی‌مانده از آن دارو هم ثبت می‌شود که حاوی اطلاعاتی بسیار ارزشمند است. با این وجود، ثبت طول دوره درمان در فرم‌های ایران ضروری نیست.