تا اوایل سال 1404 دو کتاب تلفیق دارویی در ایران چاپ شده‌است که به ترتیب زمان چاپ عبارتند از:

1- تلفیق دارویی به همراه 1+20 مثال کاربردی بالینی (زیر نظر دکتر خیرالله غلامی)، نشر پ، تابستان 1400

2- تلفیق دارویی کاربردی همراه دستورالعمل و نمونه‌های عملی (زیر نظر دکتر منصور رستگارپناه)، نشر اطمینان با سفارش بیماستان نیکان، 1402

نیاز به توضیح ندارد که آقای دکتر غلامی و آقای دکتر رستگارپناه جزء بزرگان حوزه داروسازی بالینی و هر دو عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران هستند و هر کدام تالیفات دیگری هم دارند. اتفاقا هر دو در تدوین آخرین نسخه دستورالعمل تلفیق دارویی (+) در کنار سایر تدوین‌کنندگان نقش داشته‌اند.

از کتابی که زودتر به چاپ رسیده شروع می‌کنیم. 

عکس جلد کتاب تلفیق دارویی به همراه 1+20 مثال کاربردی

این کتاب البته زیر نظر دکتر غلامی ولی توسط دکتر شعله ابراهیم‌پور و دکتر مهدی محمدی از اساتید داروسازی بالینی تالیف شده. کتاب در قطع رُقعی است (یعنی نسبتا ابعاد کوچکی دارد) و 64 صفحه بیشتر نیست. پس می‌توان حدس زد که مطالب به شکل فشرده و تا حدی ساده‌سازی شده مطرح شده‌اند.

غیر از برگه‌های آغازین، حدود 20 صفحه به کلیات تلفیق دارویی و حدود 35 صفحه به مرور 21 کیس تلفیق می‌پردازد. نقاط قوت این کتاب کوچک – به نظر داروساز بیمارستانی – زبان ساده، چاپ عالی، نوشتار تجربه‌محور و نمودارها و اشکال مرتبط هستند. 

البته نباید دور از نظر داشت که این کتاب، قبل از اعلام آخرین نسخه از استاندارد تلفیق دارویی کشور چاپ شده و بنابراین وجود برخی اختلافات یا حتی تعارضات بین کتاب و دستورالعمل طبیعی است. مثلا در دستورالعمل تلفیق ذکر شده که از هر گونه اظهار نظر در مواردی مثل تغییر داروها اجتناب شود؛ اما در برخی کیس‌های مطرح‌شده در کتاب، تلفیق دارویی تنه به تنه‌ی مشاوره‌ی دارویی می‌زند. مثلا در مورد این که چون بیمار تازه MI کرده، باید دوز آتورواستاتین از 40 به 20 میلی‌گرم کاهش یابد، عملا ورود به حوزه مشاوره دارویی است و نه تلفیق دارویی.

بحث سطح‌بندی تلفیق دارویی که در این کتاب مطرح شده – گر چه جذاب است – باز با استاندارد تلفیق در تعارض کامل است. در این کتاب خدمت تلفیق دارویی به سطوح برنزی، نقره‌ای، طلایی، پلاتینیوم و الماس، تقسیم شده و هر کدام آپشنی متفاوت به بیمار ارائه می‌کنند. در صورتی که هدف SOP (پروتکل استاندارد اجرایی) تدوین‌شده، ایجاد یک استاندارد واحد است.

موارد دیگری هم از اختلافات جزئی در این کتاب دیده می‌شود که البته دلیلی برای نخواندن این کتاب ارزشمند نیست.

این کتاب در چند فروشگاه‌ آنلاین قابل تهیه است (+/+/+/+)

و اما کتاب دوم:

عکس جلد کتاب تلفیق دارویی کاربردی همراه دستورالعمل و نمونه های عملی

حجم و ابعاد کتاب به طرز محسوسی از آن کتاب دیگر بیشتر است. به دلیل اینکه نوشتن این کتاب با انجام میدانی این فرایند توسط تیم نویسنده در بیمارستان نیکان اقدسیه تهران، هم‌زمان بوده‌است، سهم تجربه را در این کتاب به وضوح غالب خواهید دانست.

همچنین تعداد نویسندگان این کتاب سه برابر تعداد نویسندگان کتاب قبلی است.

حدود 25 صفحه نخست به کلیات بحث تلفیق دارویی می‌پردازد و بعد مبحثی ارزشمند را مطرح می‌کند که به‌قولی در قوطی هر عطاری نیست: دستورالعمل تجویز داروها قبل از اعمال جراحی.

این موضوع مخصوصا در موارد انجام تلفیق دارویی Proactive که به شکل تلفنی انجام می‌شود بسیار مهم است. این فصل واقعا کامل است و حدود 65 صفحه از کتاب را شامل می‌شود.
مطلب مرتبط: 
[تفاوت تلفیق دارویی Retroactive و Proactive چیست؟][تلفیق دارویی تلفنی | شرایط و چالش‌ها]

در ادامه حدودا 80 صفحه از کتاب به مرور کیس‌های مختلف از بخش‌های متنوع بیمارستان (جراحی، زنان و زایمان، پیوند کلیه و دیگر بخش‌ها) مربوط است. احتمالا اگر دستورالعمل استاندارد تلفیق دارویی زبان می‌گشود، نظرش به کیس‌های این کتاب نزدیک‌تر بود.

کتاب به همین‌جا خود را محدود نکرده و یکی دو صفحه پایانی کتاب را به افق‌های پیش روی داروسازی بیمارستانی در زمان هوش مصنوعی اختصاص داده و پیشنهادهایی کلی در این زمینه مطرح کرده‌است.

در مورد روش تهیه این کتاب هم باید گفت، گر چه نشر اطمینان (از مشهورترین انتشارات کتب پزشکی) این کتاب را چاپ کرده‌است، اما اثری از این کتاب در فروشگاه این انتشارات وجود ندارد. در عوض چون کتاب حاضر با سرمایه‌گذاری بیمارستان نیکان انجام شده، نسخه‌هایی از این کتاب در داروخانه بیمارستان نیکان اقدسیه وجود دارد که مجموعه داروساز بیمارستانی نیز یک نسخه از آن را از همان محل خریداری و بررسی کرده‌است.

در مجموع باید گفت احتمالا هر دو کتاب تلفیق دارویی به ویرایش بعدی نیاز دارند، اما حتی اگر این اتفاق نیفتد، شما با مطالعه هر دو کتاب – و البته مطالب مجموعه داروساز بیمارستانی – به دیدی کلی و جامع از فرایند تلفیق دارویی دست خواهید یافت.

ترتیبی که «داروساز بیمارستانی» برای خواندن مطالب سری «تلفیق دارویی» به شما پیشنهاد می‌دهد:

① نگاهی هلی‌کوپتری به تلفیق دارویی

② تاریخچه تلفیق دارویی

③ چند تصور اشتباه درباره تلفیق دارویی

④ سرنوشت داروهای قبلی بیمار در بیمارستان

 منظور از سرویس در پذیرش بیماران بستری چیست؟

⑥ داروهای نیازمند انجام تلفیق دارویی

⑦ لیست داروهای هشدار بالا (High-Alert) در فهرست رسمی داروهای ایران

 بهترین شرح حال دارویی ممکن (BPMH)

لیست داروهای ممنوعه برای فاویسم

داروهای کاهنده آستانه تشنج

تداخلات دارویی در تلفیق دارویی و بهترین منابع چک کردن تداخلات

⑫ تفاوت تلفیق دارویی Retroactive و Proactive چیست؟

⑬ انواع مغایرت‌های دارویی (Discrepancy)

⑭ مصاحبه با بیمار در تلفیق دارویی | چند نکته کاربردی

⑮ کدام برگه های پرونده بیمار در تلفیق دارویی مهمترند؟

⑯ درباره ستون توضیحات فرم تلفیق دارویی

⑰ تلفیق دارویی پذیرش

⑱ تلفیق دارویی انتقال

⑲ تلفیق دارویی ترخیص

⑳ بهترین برنامه ممکن برای ترخیص دارویی (BPMDP)

㉑ معنی الکتیو چیست؟ | بیمار الکتیو، عمل الکتیو، بخش الکتیو

㉒ تلفیق دارویی تلفنی | شرایط و چالش‌ها

تلفیق دارویی در منزل | کاری تقریبا نشدنی مثل MRI در منزل

㉔ واژگان انگلیسی تلفیق دارویی بیمار خارجی

چند نکته اخلاقی در تلفیق دارویی

جزء حرفه ای و جزء فنی یعنی چه؟ | نحوه محاسبه ضریب K

ژورنال های پیشنهادی برای مطالعه داروسازان بیمارستانی

ز گهواره تا گور امتیاز بازآموزی بجوی | درباره سامانه آموزش مداوم پزشکی

㉙ بررسی و نقد کتاب های تلفیق دارویی در ایران